Teoria nad-interpretacją?

O teorii i interpretacji, inwencji i interwencji, anarchii i strukturze, zabawie i rutynie, ciele tekstu i ciele filologa dyskutują śląscy badacze literatury.

Tytuł Teoria nad-interpretacją? zarazem wskazuje na pewną zmianę zachodzącą we współczesnym sytuowaniu obu wymienionych w nim rodzajów filologicznych aktywności, jak i przywołuje dyskusję dotyczącą interpretacji i nadinterpretacji, która toczyła się w środowisku literaturoznawczym w latach 90. za sprawą książki Umberta Eco.

W sporze o granice interpretacji teoria literatury występowała wtedy raczej jako szwarccharakter, czyli zbiór twardych zasad pozwalających odróżnić odczytanie uprawnione od nieuprawnionego. Ponieważ ówczesną dysputę wygrała nieograniczona wolność interpretacji, weszliśmy w epokę interpretacjonizmu, teoria słabła, a nawet bywała uśmiercana. Dziś można powiedzieć, że zwycięstwo interpretacjonizmu okazało się pyrrusowe, gdyż rozplenione, zindywidualizowane sposoby czytania literatury są na pewnym poziomie równo-nie-ważne.

W tej sytuacji, autorki i autorzy tomu zaproponowali niezwykle ciekawy eksperyment, który można określić następująco – powtórzmy spór z lat 90., obsadzając nieoczekiwanie teorię w roli nadinterpretacji. Przyniosło to znakomite skutki intelektualne, gdyż teoria widziana jako nadinterpretacja stała się działaniem naprawdę inwencyjnym, a zarazem interwencyjnym, bo, poprzez nieuprawnione ingerencje w świat interpretacjonizmu, zdolnym do całkiem nowego określenia samej interpretacji. Dzięki nielicencjonowanym nadużyciom teoretycznym, możliwe staje się wreszcie naprawdę odmienne niż dotąd usytuowanie problematyk hermeneutycznych. Cały tom pozwala zdać sobie sprawę z licznych rewelatorskich efektów tego projektu.

Teoria literatury postrzegana tak jak w tej książce jest dziedziną świadomie wybieranej, z determinacją i odwagą intelektualną uprawianej nadinterpretacji, która ma szansę przeorientować przebieg wszelkich współczesnych praktyk hermeneutycznych. Wielość zgłoszonych w książce propozycji teoretycznych, krytyczne omówienie licznych mało znanych w Polsce koncepcji, intrygujące różnice zdań i napięcia, jakie pojawiają się między autorkami i autorami tomu, wyraźne poczucie „współczesności” problematyki teoretycznej, jej żywy związek z rzeczywistościami pozafilologicznymi decydują o wartości Teorii nad-interpretacją?

(Z recenzji wydawniczej prof. UAM dr. hab. Tomasza Mizerkiewicza)