Więzi wspólnoty / The Ties of Community

Pewne przerywające rozłączenie jest warunkiem „więzi społecznej”, samym oddechem wszelkiej „wspólnoty”. Nie jest to nawet węzeł warunku wzajemnego, a raczej możliwość otwarta na rozsupłanie każdego węzła, na rozcięcie lub rozerwanie. Tu właśnie otwierałby się socius, czyli relacja do innego jako tajemnica doświadczenia poświadczającego – a zatem pewnej wiary. [z Wiary i wiedzy Jacquesa Derridy]

Współczesne postsekularne zainteresowanie religią – nieredukowalne do prostodusznie, jeśli nie wręcz prostacko, pojmowanego jej „powrotu” – wydaje się nam inspirujące i warte kontynuacji, a jednocześnie wymagające rzetelnej refleksji nad jego przyszłością, przebiegiem i przyczynami. W efekcie zasygnalizowany w tytule monografii niniejszej splot (a może i supeł…) problemów i dyskursów jawi się zarazem jako obiecujący, jak i jako niezwykle złożony. Zdajemy sobie sprawę, że zaciskając się wciąż bardziej i bardziej, węzeł ten – jak w przypominającej przestrogę Gordionu miniaturze Zbigniewa Herberta – nie przestaje „kpić sobie z naszych wysiłków”. Zamiast jednak dobywać miecza, aby dokonać nieodwracalnego cięcia, chcielibyśmy mimo wszystko raz jeszcze zadać sobie kilka, ciągle niewczesnych, pytań, ufni w możliwość odnalezienia nowych na nie odpowiedzi, choć i pamiętający zarazem, że ich poszukiwanie – jak w Węźle gordyjskim pisze Herbert – „zakłada zgodę na błądzenie; bezradność wobec splątanej materii świata, cudowną ludzką niepewność i pokorną cierpliwość”. W jaki zatem sposób można mówić dziś o teologii i religijności, a do jakiego typu refleksji obligują nas wewnętrzne prawa tej i innych akademickich dyscyplin?Czy nie więzią one namysłu nad tym szczególnie frapującym typem więzi, jaki nazywamy religią? Czy można jeszcze uprawiać teologię na sposób ahistoryczny, stroniący od jakichkolwiek odniesień do ustaleń nauk społeczno-politycznych? Czyma sens podejmowanie interpretacji tekstów literackich i kulturowych bez świadomości ich kryptoteologicznych uwikłań? Czy możliwa jest inna, nowa refleksja nad religią i na czym miałaby ona polegać? Czy możliwe są więzi bez więzów?

Ze wstępu Piotra Bogaleckiego, Aliny Mitek-Dziemby i Tadeusza Sławka